Çin’in Şenzen kentinde bulunan Jasic Teknoloji fabrikası, Mayıs ayından bu yana oldukça hareketli. Mayıs ayında yaklaşık bin işçi fabrikalarında bağımsız bir sendika kurmaya karar verdi, Temmuz ayında ise işten çıkarmalar ve saldırılar başladı.
Bağımsız sendikalar Çin Halk Cumhuriyeti’nde yasak, bütün işçiler Tüm-Çin Sendikalar Federasyonu’na üye olmak zorunda. 1982 yılında Çin kendi anayasasından emekçilerin en temel haklarından biri olan grevi kaldırdı ve tek yasal sendika olarak Tüm-Çin Sendikalar Federasyonu’nu tanıma kararı aldı. Çin, “halk cumhuriyeti” vasfını yerine getirmenin aksine yasalarla işçilerin haklarını sınırlıyor, zaten işçiler tarafından seçilmek yerine atamayla göreve gelen işyeri temsilcileri işçilere ve halka değil, patronlara ve bürokratlara hesap veriyor. Şenzen’de farklı olan artık işçilerin atanmış temsilcileri kabul etmemesi ve bağımsız bir sendika arayışına başlamalarıydı. Jasic Teknoloji’nin patronlarının Şenzen’in Pingşan bölgesindeki yerel Çin Komünist Partisi (ÇKP) liderleriyle yakın ilişkide olduğunu da eklemek gerekiyor.
Şenzen Jasic Teknoloji yetkilileri internet sitelerinde yayınladıkları bir açıklamayla; atılan işçilerin kavgaya karıştıklarını, firmanın çalışanların güvenliğinden ve yasal haklarından sorumlu olduğu için kavgaya karışan işçileri işten çıkartmak zorunda kaldığını iddia etti. Bunun yanı sıra firma, işçilerin Mayıs 2018’den bu yana sendika kurma çabaları olduğunu da ekliyor. İşçilerin sendika kurma çabaları zaten “illegal” bir durum olarak sayıldığı için, bunu belirtmekten herhangi bir çekince duymuyorlar.
Hükümet de hem Jasic Teknoloji’yle kurduğu yakın ilişkinin bir sonucu olarak hem de bağımsız sendika talebinin büyümesinden duyduğu korkuyla, işçilerin gerçek taleplerini ortaya koyan bu direnişi engellemek için çeşitli adımlar atıyor. Son dönemde en fazla ön plana çıkan uygulama, direnişin kilit liderlerinden olan Shen Mengyu ve Xiao Hu gibi isimlere özel olarak saldırmak, kayıtsız gözaltı ve tutuklama yöntemlerini kullanmak oldu. Shen Mengyu ve Xiao Hu gibi sembolik isimlerin yanı sıra direnişin başladığı 17 Temmuz’dan bu yana 29 işçi çeşitli aralıklarla tutuklandı, gözaltına alındı. Serbest bırakılan işçiler ise gözaltında yaşadıkları şiddeti ve işkenceyi dillendirmekten geri durmadılar.
20 Ağustos günü Jasic Teknoloji işçilerle uzlaşmak ve dokuz kişilik sendika komitesi seçmek için çağrı yaptı. Ancak seçimin nasıl yapılacağından kimlerin aday olacağına hatta seçileceğine kadar bütün idareyi kendi ellerinde tutarak göstermelik bir seçim yapma çabası içerisine girdiler. Oysa işçilerin talepleri çok net: Taleplerini gündeme taşıyabilecek bir sendika, daha yüksek maaşlar ve insancıl çalışma koşulları. Yine işçiler biliyor ki; insanca yaşamalarını sağlayacak maaş ve çalışma koşulları taleplerinin gerçekleşmesi ve süreklileştirilmesi, bağımsız sendika taleplerinin gerçekleşmesinden geçiyor.
İşçiler bağımsız sendika hakları için tek başına direnmiyorlar. Çin’deki birçok üniversiteden öğrenciler ve yeni mezunlar işçilerin yanında direnişe katılıyor. Ülkenin önde gelen Pekin, Tsinghua, Nanjing ve Sun Yat-sen üniversiteleri başta olmak üzere pek çok üniversiteden öğrenciler “Birlik, güçtür” yazan t-shirtleriyle işçilerin yanında yer alıyor. Hükümet ülkenin kendi ürettiği ve rahatlıkla kontrol edebildiği sosyal medya araçları dışındaki neredeyse her sosyal medya sitesini yasaklasa da, gençler bütün sosyal medya alanlarını oldukça aktif kullanıyor, videolar yayınlıyor, kampanyalar düzenliyor, Twitter üzerinden açık mektuplar yayınlayıp direniş görüntülerini paylaşıyor. Jasic Teknoloji fabrikası önünde ise düzenli olarak eylem yapıyorlar.
Shen Mengyu’nun mücadelesi ve kaçırılması
Shen Mengyu, Matematik ve Bilgisayar Bilimleri mezunu bir genç kadın, yüksek lisans eğitimini Çin’in önde gelen üniversitelerinden birinden aldıktan hemen sonra Guangzhou’da araba parçası üreten bir fabrikada çalışmayı tercih eden bir sosyalist. Shen Mengyu, ÇKP üyeliğini alıp, diplomasıyla “sınıf atlamayı”, kendine “güzel bir gelecek” kurmayı tercih edebilecekken genç, Maoist bir kadın olarak sınıf mücadelesini seçiyor.
Amaçlarını açıkladığı bir açık mektupta Shen Mengyu şöyle diyordu:
Sun Yat Sen Üniversitesi’nde okuduğum dönemde, ders programı dışında birçok derse katıldım, böylece işçileri tanıma şansına kavuştum. İş kaynaklı yaralanmalar yaşayan işçileri tanıdım – onların sakatlanmış bedenleri ekonomik büyümenin bedeliydi; çatıdan düşen Foxconn işçilerini gördüm – hayatları çimen kadar ucuzdu. Pnömokonyoz (toz sayrılığı) denilen meslek hastalığını öğrendim. O kadar ağrılı bir hastalık ki, ona tutulan işçiler, ölmeyi tercih ediyor. Ve daha fazlasını da öğrendim: Benzin zehirlenmesi, lösemi, gürültü sebebiyle duyma kaybı…1
2014 yazında, Guangzhou’da temizlikçilerle temas etti. Onların mücadele deneyimlerini ve kazandıkları bir başarıyı öğrendi:
“Guangzhou Üniversite şehrinin temizlik işçileri, haklarını almak için eyleme giriştiler. Protesto alanında onlar bize, emlak yönetim şirketinin ikiyüzlülüğünü ve utanmazlığını anlattılar: işçilerin maaşlarını düşürmek, haklarını gasp etmek, sosyal güvenlik primlerini ve konut sağlama fonu ödemelerini zamanında yatırmamak, işçilerden boş kağıtlara imza atmalarını istemek, böylece ödemeleri gereken tazminatlardan kurtulmak… Adalete inanan öğrenciler, bu işçilerin yanında yer aldılar, keza, işçilerin mücadele ruhundan ve dayanışmasından öğrendiler ve harekete geçtiler. 20 gün süren işçi-öğrenci birleşik mücadelesi sonucunda nihayet iyi haberleri aldık: temizlik işçileri haklarını başarıyla savunmuşlardı.”
2015’teki mezuniyetinden sonra, Shen Mengyu beyaz yakalı bir kariyer yapabilecekken, buna sırtını döndü ve Japon-sermayeli bir otomobil parçaları fabrikasında işe girdi – Guangzhou NHK Yay fabrikası. Fabrikadaki koşulları şöyle tarif ediyordu:
“NHK esas olarak Honda ve Nissan gibi araba şirketlerinin motorlarında ve debriyajlarında kullanılan yayları üretiyordu. Kısa bir eğitimden sonra ilk kez atölyeye girdim. Makinelerin gürültüsü kulak zarımı sızlattı, yağ kokusu yüzüme çarptı. Metal tozu bütün atölyeye yayılmıştı. Çalışma alanı yağlı ve parlaktı, işçiler meşgul ve gergindi. Benzin ve diğer kimyasallar için tehlike işaretleri beni geriyordu. İşçiler sadece kullan-at maskeler giyiyordu, ki bunların ne tozu engellemesi, ne de zehirli gazları filtrelemesi mümkün değildi. Bazıları maske bile takmıyordu.”
“Atölyenin sıcaklığı bütün yıl boyunca çok yüksekti. Mayıs’tan itibaren ise dayanılmaz hale geliyordu. 35°C üstü bir sıcaklık sıradandı. Bazı yerlerde ısı 50°C’ye kadar çıkabiliyordu…”
“Fabrikada hamile kadınların durumu özellikle ıstırap vericiydi. Onlar daha da sıkı çalışmak zorundaydılar, zira eğer kotayı dolduramazlarsa yönetim tarafından kötü muameleye maruz kalacaklardı; örneğin surat asmak, fazla mesaide çalışmalarına izin vermemek (ki bu, ücretleri ciddi oranda düşürmekteydi) ve sözlü olarak saldırıda bulunmak gibi. Kotayı tutturmak için, yasanın hamile kadınlar için zorunlu kıldığı dinlenme sürelerinden vazgeçmek zorunda kalıyorlardı. Böylece atölyedeki pek çok hamile kadın istifa etmek zorunda kalıyordu. Tabii bunun bir diğer sebebi de korkunç çalışma şartlarının bebeklerine zarar verebileceği korkusuydu.”
İşçileri dinledikten sonra, Shen, 2018 yılında, toplu sözleşme oturumlarında dillendirilebilecek bir talepler dizgesi oluşturuyor. Şirketin işbirlikçisi olan sendikanın bütün itirazlarına rağmen, Shen işçiler tarafından, dokuz kişilik müzakere ekibine seçildi. Bu 13 Nisan’da yaşandı. 28 Mayıs’ta ise, Shen, şirket ve onun sendikası tarafından işten atılmıştı. Ne var ki, NHK işçileri bu mücadeleyi sürdürdüler ve Haziran ayında iyi bir ücret artışı, yıllık prim artışı ve konut sağlama fonu ödentilerinde iyileşme sağladılar. Shen Mengyu bir WeChat online platformu kurarak bu başarılı mücadeleyi görünür kılmayı başardı. NHK ve onun sendikasını mahkemeye verdi, ancak mahkeme aleyhine sonuçlandı.
Mengyu’nun işten atıldığı süreçte, bu kez Şenzen’de Jasic Teknoloji hareketleniyor. Shen Mengyu, Çin genelinde örgütlenen, çoğunluğunu işçi ve öğrencilerin oluşturduğu kalabalık bir aktivist toplulukla birlikte Şenzen’e gelerek işçilerle dayanışma sergiliyor. İşçilerin sendikal haklarını savunan bu aktivistlerin arasında emekli işçiler ve ÇKP üyeleri dahi bulunuyor. Sayıca az görünseler de özellikle Güney Çin’deki işçiler arasında yoğun bir etkileri olduğundan söz etmek mümkün.
Jasic fabrikasında protestolar, Haziran başında, yedi işçinin bağımsız bir sendika kurma girişiminden dolayı işten atılmasıyla başlıyor. 27 Temmuz’da, haftalar süren protestolardan sonra, polis işten atılan işçilerin ve ailelerin de aralarında olduğu 29 kişiyi gözaltına alıyor.
Yüzlerce Çinli üniversite öğrencisi bu gözaltıları protesto ediyor ve sosyal medyada Şanzen işçilerini destekleyen paylaşımlar yapıyorlar. Aralarında Shen’in de bulunduğu 50 kadar öğrenci ise fabrikanın önünde işçilere destek eylemi yapmak üzere şehre geliyor. Ne var ki, 24 Ağustos’ta polis, öğrencilerin şehirde kiraladıkları evi basarak 50 öğrenciyi gözaltına alıyor.
Polis baskını ile 50 öğrencinin gözaltına alınması
Shen Mengyu, Reuters’a verdiği bir söyleşide ailesinin kendisinin aktivistliği bırakması için tehdit edildiğini iletiyor, kısa bir süre sonra ise ailesinin gözleri önünde kaçırılıyor. Shen Mengyu’nun 11 Ağustos’ta ailesiyle Jasic Teknoloji Fabrikası’nın yakınında yemek yedikten sonra kimliği bilinmeyen üç erkek tarafından kaçırılmasına Pekin Üniversitesi’nde okuyan iki genç aktivist daha tanık oluyor. Polis tüm tanıklara rağmen Shen Mengyu’nun gözaltında olduğunu kabul etmese de genç kadın, dünyanın her yerinde devletlerin uygulayabildiği bir politika olan kayıtsız gözaltıyla karşı karşıya. Olayın gerçekleştiği gün etrafta bulunan kameraların ise yine tanıdık bir ifadeyle “bozuk” oldukları, kayıt almadıkları söyleniyor.
Shen Mengyu’nun kaybedilmesiyle ilgili Reuters’de yayınlanan haber
Shen Mengyu’nun kaçırılması ve işçileri destekleyen öğrencilerin gözaltına alınması, emekli işçiler ve parti kadroları tarafından, küçük ama Çin geneline yayılan eylemlerle protesto edildi. Bu protestolarda Shen Mengyu’nun örneği, 1922 ve 1923’te Mao Zedung’un genç bir aktivist olarak Anyuan’da maden işçileri arasında çalışmaya gitmesine benzetildi, portreleri taşındı, gözaltında olduğunun kabul edilmesi talep edildi. Keza Hindistan, Güney Afrika gibi çeşitli ülkelerde de Şenzen-Jasic fabrikası işçilerine yapılan baskıya karşı dayanışma gösterileri gerçekleştirildi.
Çinli emek aktivistlerine ulaşan gayrı resmi bilgiler, Shen Mengyu’nun Şenzen’de bir evde ya da yasadışı bir hapishanede tutulduğunu göstermektedir. Çin’de bu yöntemin, gözaltı süresini alabildiğine uzatmak ve sanığın avukatla görüşmesini engellemek için yaygınca kullanıldığı belirtiliyor. Shen’i 24 saat gözetleyen 8 polis memurunun bulunduğu, hatta onu lavaboya gittiğinde veya duş alırken bile gözetledikleri belirtiliyor. Ne var ki Shen bu şartlara rağmen dışarıya bir mektup ulaştırmayı başardı.2
11 Ağustos’tan bu yana kayıtsız gözaltına alınan Shen Mengyu için mücadele sürüyor ancak henüz resmi kaynaklar açıklama yapmayı reddediyor. Bunun yerine, Çin devleti, “Jasic”, “Shen Mengyu” ve “Pingshan” (Jasic fabrikasının olduğu bölgenin adı) kelimelerine internet ve sosyal medya sansürü uyguluyor. Keza Şenzen işçilerinin grevini desteklediği gerekçesiyle Pekin Üniversitesi Marksist Öğrenci Topluluğu kapatılmakla yüz yüze.
Shen Mengyu dışında da kimi aktivist öğrencilerden haber alınamadığı (örneğin aynı günlerde kaybolan Xiao Hu) biliniyor, onların da kaçırıldığı ve kayıtsız gözaltında oldukları şüphesi mevcut. Ancak tüm bu işten çıkartmalara, baskılara, gözaltılara ve tutuklamalara rağmen patronların ve hükümetin istediğini elde ettiğini söylemek güç. İşçilerin ve öğrencilerin ortak direnişi, bağımsız sendika mücadelesi devam ediyor. Çin’de tekelci devlet kapitalizminin ağır pençesi altında ezilen işçi sınıfı kıpırdanmaya başlarken, ucuz işgücüne dayalı birikim modelinin sürdürülemez olduğu ortaya çıkıyor. Yeni bir sosyalist gençlik kuşağı işçi sınıfındaki bu canlanmadan beslenerek ÇKP iktidarına karşı, ülkenin kurucusu Mao Zedong’u referans alan bir noktadan sosyalist bir muhalefet geliştiriyor.
Dayanışma dileklerimiz, bu mücadelenin içinde yer alan emek kahramanı Shen Mengyu ile. Biliyoruz ki, onu Çin devletinin yasadışı hapishanesinde yok edilmekten kurtarabilecek olan yegane güç, enternasyonal dayanışmadır.
DİPNOTLAR
1) Mengyu’nun bu ve devamındaki anlatımlarını Qian Benli’nin linkteki yazısından aldık: https://borderless-hk.com/2018/08/01/to-the-workers-a-young-leftist-student-led-her-fellow-chinese-workers-to-fight-for-better-lives/
2) Kaynak: http://chinaworker.info/en/2018/08/24/18439/
KAYNAKÇA
Release Shen Mengyu!, Nick G., Vangaurd, CPA/ML Australia, August 29, 2018 https://www.icor.info/2018-1/release-shen-mengyu 5.10.2018
China’s student activists cast rare light on brewing labor unrest, Sue-Lin Wong, Christian Shepherd, https://www.reuters.com/article/us-china-labour-protests-insight/chinas-student-activists-cast-rare-light-on-brewing-labor-unrest-idUSKBN1L0060, 5.10.2018.
Marxist Society Faces Closure for Supporting Striking Workers, https://www.marxist.com/china-marxist-society-faces-closure-for-supporting-striking-workers.htm, 5.10.2018.
Solidarity Message to the militant workers at Jiashi Technologies in Shenzen and their Supporters, https://www.icor.info/2018-1/solidarity-message-to-the-militant-workers-at-jiashi-technologies-in-shenzhen-and-their-supporters, 5.10.2018.
Maoist Labor Campaigner ‘Kidnapped,’ Believed Detained, in China’s Guangdong, RFA, https://www.rfa.org/english/news/china/maoist-08132018132645.html, 5.10.2018.
China: Release Shen Mengyu and arrested Jasic Technology workers!, Chinaworker.info,
http://chinaworker.info/en/2018/08/18/18380/, 5.10.2018.
China: Support workers and youth standing up to state repression, Chinaworker.info, http://chinaworker.info/en/2018/08/24/18439/, 13.10.2018
To The Workers! –A Young Leftist Student Led Her Fellow Chinese Workers To Fight For Better Lives, Borderless Movement, https://borderless-hk.com/2018/08/01/to-the-workers-a-young-leftist-student-led-her-fellow-chinese-workers-to-fight-for-better-lives/, 13.10.2018